Έφυγε σαν σήμερα πριν 46 χρόνια και σε ηλικία 44 ετών ο Γιάννης Χρήστου, θύμα τροχαίου, που στοίχισε την ζωή στο ίδιο και στην σύζυγό του. Έφυγε την ημέρα των γενεθλίων του. Ο Κάρολος Κουν μιλώντας συχνά για τον μεγάλο Έλληνα συνθέτη μας καλεί να αναλογιστούμε τι έχασε η Ελληνική αρχαία τραγωδία από τον χαμό του. Ο Χρήστου ήταν κατά τον Κουν ο ενορχηστρωτής του λόγου. Για το ευρύ κοινό παραμένει ακόμη και σήμερα ένας σχετικά "άγνωστος" συνθέτης. Δεν παύει όμως να θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες συνθέτες και φιλόσοφους της μουσικής του 20ου αιώνα. Το έργο του έχει γίνει αντικείμενο έρευνας εντός και εκτός των συνόρων της πατρίδας μας. Σχετικά πρόσφατα - 10/2012 - ο μουσικολόγος Κωστής Ζουλάτης, γοητευμένος από τα μουσικά κείμενα του Χρήστου, παρουσίασε στο Μέγαρο Μουσικής το ντοκιμαντέρ με τίτλο "Αναπαράστασις: η ζωή και το έργο του Γιάννη Χρήστου", προϊόν πολυετούς έρευνας.
Μέσα από τον μουσικό του λόγο, ο Χρήστου μας παρουσιάζει "τον κόσμο του μύθου, του θρύλου, της έκστασης και του μυστικισμού, τον κόσμο του πρωτόγονου (με όλη τη θετική σημασία του όρου), του αρχέγονου, του μαγικού, μεταφερμένο στην εποχή μας, τον κόσμο του υπερβατικού, του εξωλογικού, του απρόσιτου,. τον κόσμο των μεγάλων κινήσεων των μαζών, της ομαδικής ψυχολογίας τους, έως τον πανικό και την υστερία". Για τον μέσο ακροατή ίσως όλα αυτά να ακούγονται δύσκολα όμως αξίζει να προσπαθήσει κανείς να τον κατανοήσει.
Εμείς παραθέτουμε εδώ μια αντιπροσωπευτικά σειρά του μουσικού αυτού λόγου καθώς και την μοναδική ίσως τηλεοπτική καταγραφή του συνθέτη στην Ελλάδα στα πλαίσια της συνεργασίας του με τον Κάρολο Κουν (click here to view) στους Πέρσες του Αισχύλου το 1965 - εδώ η παράσταση σε μεταγενέστερη παραγωγή.
Ο Γιώργος Λεωτσάκος - μουσικολόγος και μουσικοκριτικός - γραφεί χαρακτηριστικά για την μουσική του Χρήστου στους Πέρσες.
"Είχαμε, επί τέλους, να κάμουμε μ’ έναν άνθρωπο που αντιμετώπιζε τα κλασικά κείμενα όχι σαν μουμιοποιημένα τίμια λείψανα εκτιθέμενα σε κοινό προσκύνημα, αλλά σαν αγωγούς μιας συγκλονίζουσας συγκίνησης που αυτή περισσότερο από οτιδήποτε άλλο έπρεπε να γεννηθεί από μια συνεργασία σκηνοθέτη και μουσικού(…). Στους Πέρσες, τα μέλη του χορού, μ’ έναν τρόπο άγριο, πρωτόγονο, ανατριχιαστικό, ‘φτύνουν’ καθένα τη συγκίνησή του, σε μια συγκλονιστική πολυφωνία της συλλογικής υστερίας.(…) Κορύφωμα της μουσικής των Περσών είναι η σκηνή του καλέσματος του φαντάσματος του Δαρείου. Η νεκρομαντική αυτή σκηνή, αποτελεί μία από τις μεγάλες στιγμές της δημιουργίας του Γιάννη Χρήστου και μια από τις μεγάλες στιγμές του παγκόσμιου θεάτρου. Ο Γιάννης Χρήστου ανάγει τη μουσική του σ’ ένα μέσον επίκλησης των χθονίων δυνάμεων. Λυτρωμένος από κάθε τι το διανοητικό, κατορθώνει μ’ αυτήν την πολυφωνία των άναρθρων κραυγών που συνοδεύεται από ανάλογη ‘χορογραφία’ κινήσεων, να παγώσει το αίμα του θεατή"*
Ο συνθέτης και μαέστρος Θόδωρος Αντωνίου στενός φίλος και συνεργάτης του Χρήστου χαρακτηριστικά επισημάνει ότι ο συνθέτης παραμένει ακόμη και σήμερα άγνωστος στο ευρύτερο κοινό της Ελλάδας μισό αιώνα σχεδόν μετά το θάνατό του. Η πολύχρονη συνεργασία τους, αλλά και η φιλία που μοιράστηκε μαζί του, επιτρέπουν στον κ. Αντωνίου να εστιάζει ουσιαστικά στον ψυχισμό του Γιάννη Χρήστου: "Πλησίαζε βαθιά τον άνθρωπο. Ήταν ένας βαθυστόχαστος δημιουργός της ανθρώπινης ψυχής, της ανθρώπινης δύναμης, αλλά και των ανθρώπινων αδυναμιών. Ναι, νομίζω ότι ο Γιάννης Χρήστου ήταν μια ισχυρή προσωπικότητα. Μια προσωπικότητα ανεπανάληπτη. Πιστεύω πως πάντα θα υπάρχουν οι άνθρωποι που θα τον εξερευνούν και θα τον ανακαλύπτουν όλο και περισσότερο"**
* Απόσπασμα από το σχετικό κεφάλαιο του βιβλίο της Anna-Martine Lucciano «Γιάννης Χρήστου – Έργο και προσωπικότητα ενός έλληνα συνθέτη της εποχής μας» εκδ. Βιβλιοσυνεργατική, Αθήνα 1987
** Απόσπασμα πρόσφατης συνέντευξης του κ. Αντωνίου στο τύπο με αφορμή τριήμερο αφιέρωμα στον συνθέτη.
Κείμενο-Επιμέλεια Παρουσίασης: Αναστασία Τσαγκάρη
Εκείνοι που δεν μπορούν να εκφρασουν την ουσια καταφευγουν σε χαρακτηρισμούς .
ΑπάντησηΔιαγραφή